Met grote droefheid meldt Koninklijke Schaakkring Deurne het overlijden van Andrija Fuderer.
Andrija overleed op zondag 2 oktober in het Spaanse Palamos.

Fuderer was Honorary Grandmaster en behoorde in de jaren 50 tot de wereldtop.
Het is ongetwijfeld de sterkste schaker die ooit voor Deurne speelde.

Het was echter niet zijn fenomenale speelsterkte die het meeste indruk maakte maar eerder zijn
bescheidenheid en vriendelijkheid.

Zijn zoon stuurde ons een pakkend overlijdensbericht dat tegelijkertijd het boeiende leven van Andrija
schetst. De originele tekst die wij hieronder publiceren werd in het Engels geschreven.

We hebben deze tekst vertaald en geven die onderaan weer en we verontschuldigen ons voor
nuanceverschillen en vertaalfouten.

Andrija was born in Subotica, which was then part of Yugoslavia. Although ethnically German, he grew
up in a town that was mostly Hungarian-speaking. That´s why I was never really sure of his mother tongue - it
depended whom you asked. Separated from his parents in 1945, his family dispersed throughout the world.
Many close relatives now still live in the US.  Andrija managed to escape the ethnic cleansing without having to flee Yugoslavia. Surely, he must have remembered a lot of friends of that time, but it is difficult to trace down
any of them today.

Soon after the war, while still in secondary school, he attracted attention as a very good chess player.
By 1949, he was known all over Europe; soon, several chess clubs were named after him and Fuderer fanclubs
emerged all over Europe. These do not exist anymore, but I am sure that the members of that time will remember Andrija. Fans kept visiting Andrija up to the 1990s. By the 1990s, he was awarded the title of honorary grandmaster due to his remarkably unconventional style of chess in his past.

Also in 1949, he moved to Zagreb for his university study in chemistry engineering.
Towards the end of his studies, he met Pavica; they married in 1957. It is a great sorrow to announce Andrija´s
death to his family-in-law - my aunts, uncle and cousins.

Two sons followed soon - but due to the tragic death of Ivo in 1995, he will not share our sorrow today.

By 1968, the family moved out of Yugoslavia. Since Andrija was renowned in Yugoslavia, he was always under
close political scrutiny - and although all interrogations by the secret police were very polite, it is always better
to be safe than sorry. Andrija left Yugoslavia, but he left amicably. This brought his family first to Italy, then 15 months later to Germany, and after 20 more months to Belgium.
I am grateful to my father that he managed his family well through all these changes.

It is also my father who learned me the relevance of learning languages even before all these moves.
From him, I also inherited the passion for physics and mathematics
(Not for chess, though; Andrija did not have a real passion for chess, he just played well.
That served him well, since his studies were actually paid by smuggling goods in while travelling to international tournaments. I am sure that his teammates will share the experience).

The stay in Italy and Germany was too short to make numerous friends, but I am sure that at least one
Italian friend - and later companion - will vividly remember Andrija.

Numerous friends and (former) neighbours in Antwerp will be with Andrija in their thoughts.

By 1976 Andrija took up the idea of planning for an almost autarchic retirement in southern Europe; this
became Italy, and the house (and valley) called Cornaldo became his passion for more than 25 years - till he realized that, with increasing age, that project got less and less realistic. He was very happy that he could sell the place to a person who intended to maintain it with the same passion as he did. Although the place was remote, managing
it was a lot easier with the help from the people from the hamlet of Bassi.
They will certainly remember Andrija well.

Rather, by 1982, Pavica and Andrija chose for a different type of southern-Europe settlement.
After considering a number of countries and visiting many locations, their choice became the Spanish resort
of Calella de Palafrugell. Very different than the place in Italy, their new apartment went with a swimming pool, a tennis court and a lot of other luxury that would have been inconceivable in Cornaldo.
For almost 30 years, Andrija spent a significant part of the year in Calella.
He enjoyed the friendship from many other inhabitants of the apartment compound, and, above all, his
tennis-partners. The help of his neighbours and tennis-friends was very valuable (to Andrija and to Pavica)
during the last few weeks, days and hours of his life. 

In general, Andrija was always in good spirit and in good health, and he enjoyed swimming and tennis.
Yet, in 2005, he noticed a problem: although feeling generally well, he was short of breath.
This got serious enough to interrupt his stay in Calella and to seek medical advice in Antwerp, where a melon-sized tumor was detected within his left lung. The tumor that was surgically removed proved to be a very rare
type of cancer, which, as far as statistics were available, had a very low rate of recurrence once properly removed.

With Andrija, the odds went against statistics (as was often the case with him). After four years, a regular checkup showed a number of new lung tumors; surgery revealed even more small nodules, which the surgeon was not able to remove at that time. This left my father with the prospect of even more surgery later on.
By mid-2010, it was decided to entirely remove his left lung. This seemed to go well, and Andrija kept up all the activities that the reduced lung volume would allow. Yet, his general condition started to deriorate by October 2010. Doctors hesitated about chemotherapy because of the age of their patient, but also because Andrija himself was indecisive whether he would choose for such a treatment. By January, he was in a really bad shape.
In early February, he was admitted to hospital for chemo. When I asked about his condition,
he said "todo el mundo me trata bien" - an allusion to a Spanish language course; for a part, it expressed gratitude towards all people around him in general. But it was also an indication that, while he appreciated all the medical help that was given to him, he regarded it as somewhat vain, since he would not live forever anyway.
Actually, we would not expect more than a few weeks. Nevertheless, with difficulty, he said
"When you come to visit me in Calella next time, we´ll have lamb chops at Mas Pou" - which sounded like
an overly optimistic statement.

But he recovered and went to Spain again in June, and then again in late August. The return flight was
already booked for Sunday, October 2nd, in order to allow for the next round of treatment in Antwerp.
I visited Andrija around the 15th of September. He was in rather good shape. We went to Mas Pau.
They indeed have delicious lamb chops there, and Andrija enjoyed them too. But it seemed as if this fulfilled
his last promise. After that day, he started deteriorating quickly. There was hesitation whether to take an
earlier flight back. By Monday, September 26th, he was taken to the hospital in Palamos, and released the
next day, with a prescriptions of diuretics, since he was rather swollen. He did not bother to take these pills and his condition was now clearly deteriorating from day to day. On Friday, Pavica called me that it would be
good to drive straight to the Antwerp hospital as soon as they would land on Sunday. By Saturday morning,
Andrija´s friends were arranging special assistance at the airports. By Saturday noon, we were questioning
whether he was fit to fly at all. In the early evening, Andrija was sent to the hospital in Palamos again. He got intravenous diuretics, which seemed to quickly give some relief. Todo el mundo me trata bien, he said.

By 11 in the evening, he called his neighbour to tell that they would not release him for the flight the next
morning. Probably his last words. The idea was to book another flight a few days later.

Andrija probably did not even consider the possibility that he would not survive till then. Alas.
He died in the morning of October 2nd. He died without any loved ones nearby, which would probably
have been his choice anyway.

Andrija leaves behind his wife, Pavica, his son Miha, Margriet, and their children Andreas, Lucas and Johanna. 

To many of his friends and relatives, I have to apologize for writing in English. Yet, for me, it is simply
impossible to write in all of Hungarian, German, Croatian, Italian, French, Dutch and Spanish
(probably, add Catalan) - all of the languages he used to communicate to his friends and relatives. 

Andrija was cremated on October 4th. On a later date, with a brief ceremony, his ashes will be thrown into the sea, where they can disperse throughout the Mediterranean and later over the whole world.

For correspondence:

Pavica Luetic                                                                        miha.fuderer@12move.nl

Wielewaalstraat 22

2610 Antwerpen/Wilrijk

Belgium

Een vrije vertaling van deze tekst :

Andrija werd geboren in Subotica dat toen deel uitmaakte van Joegoslavië.
Hij was etnisch Duits maar groeide op in een stad waar voornamelijk Hongaars werd gesproken.
Daarom was ik nooit helemaal zeker van zijn moedertaal. Het hing ervan af aan wie je het vroeg.
In 1945 werd hij gescheiden van zijn ouders en zijn familie verspreidde zich over de wereld.
Een heleboel naaste verwanten wonen nu nog steeds in de Verenigde Staten.
Andrija ontsnapte aan de etnische zuiveringen zonder Joegoslavië te moeten ontvluchten.
Hij moet in die tijd veel vrienden gemaakt hebben maar het is moeilijk om ze vandaag nog op te sporen.

Kort na de oorlog en terwijl hij nog op school zat, werd hij opgemerkt als sterke schaakspeler.
Rond 1949 was zijn naam gekend in heel Europa. Verschillende schaakclubs werden naar hem vernoemd en
Fuderer fanclubs ontsproten  in heel Europa.
Deze clubs bestaan niet meer maar ik ben er zeker van dat de toenmalige leden zich Andrija zeker zullen herinneren.
Fans bezochten hem nog tot in de jaren 90. In die periode werd hem ook de titel van “Honorary Grandmaster” toegekend voor zijn opmerkelijke en onconventionele schaakstijl van toen.

in 1949 verhuisde hij naar Zagreb waar hij aan de universiteit  voor ingenieur in de scheikunde studeerde.
Op het einde van zijn studies ontmoette hij Pavica en ze trouwden in 1957. Het is erg pijnlijk om Andrija’s
dood aan zijn schoonfamilie, mijn tante, nonkels, neven en nichten, te moeten melden.

Er werden 2 zonen geboren maar vanwege het tragisch overlijden van Ivo in 1995 zal hij ons verdriet vandaag niet kunnen delen.

Rond 1968 trok de familie uit Joegoslavië weg. Omdat Andrija beroemd was in Joegoslavië werd hij altijd van nabij gevolgd door de politiek en alhoewel de ondervragingen door de geheime politie steeds erg beleefd waren, was het beter om op safe te spelen.
Andrija verliet Joegoslavië maar hij vertrok in vriendschap.
De familie verbleef eerst in Italië en verhuisde dan 15 maanden later naar Duitsland en 20 maanden later naar België. Ik ben mijn vader dankbaar dat hij zijn familie doorheen al deze veranderingen zo goed verzorgde.

Mijn vader leerde me ook het belang van talen zelfs nog voor al deze verhuizingen.
ik erfde ook zijn passie voor fysica en wiskunde. (Maar niet voor schaken; Andrija had niet echt een passie voor schaken, hij speelde gewoon erg goed en dat kwam hem goed uit. Zijn studies werden betaald door spullen te smokkelen wanneer hij naar Internationale tornooien reisde. Ik ben er zeker van dat zijn toenmalige ploegmaats dezelfde ervaringen deelden.)

Zijn verblijf in Italië en Duitsland was te kort om vele vrienden te maken maar ik weet zeker dat minstens één Italiaanse vriend - en latere compagnon – zich Andrija levendig zal herinneren.

Vele vrienden en (voormalige) buren in Antwerpen zullen Andrija in hun gedachten koesteren.

Rond 1976 vatte Andrija het idee op voor een bijna autarkisch (*1) woonproject in Zuid Europa.
Het werd Italië en het huis en de vallei noemden Comaldo. Dit project werd zijn passie voor meer dan 25 jaar tot hij zich realiseerde dat – met ouder worden – de uitvoering minder en minder realistisch werd.
Hij was blij dat hij het huis kon verkopen aan iemand die het met dezelfde passie zal onderhouden.
Alhoewel het huis afgelegen lag, was het onderhoud ervan een stuk gemakkelijker met de hulp van de inwoners
van het gehucht Bassi. Zij zullen zich Andrija goed herinneren.

In 1982 kozen Pavica en Andrija voor een heel ander soort Zuid Europees verblijf.
Na verschillende landen en locaties te hebben bezocht, kozen zij voor het Spaanse resort Calella de Palafrugell.
Heel verschillend van het huis in Italië. Hun appartement had een zwembad en een tennisbaan en veel luxe, wat in Comaldo ondenkbaar zou geweest zijn.
Gedurende meer dan 30 jaar verbleef Andrija een aanzienlijk deel van het jaar in Calella. Hij genoot van de vriendschap van de andere inwoners van het appartementencomplex en vooral van zijn tennis partners.
De steun van zijn buren en tennisvrienden was erg belangrijk voor Andrija én Pavica gedurende de laatste weken, dagen en uren van zijn leven.

Over het algemeen was Andrija altijd blij gezind en in goede gezondheid en hij genoot van zwemmen en tennis.
Maar in 2005 dook er een probleem op. Hij voelde zich goed maar was kortademig.
Dat werd zo ernstig dat hij zijn verblijf in Calella opschortte en medische hulp in Antwerpen moest zoeken.
Daar werd een grote tumor in zijn linker long vastgesteld.
De tumor werd chirurgisch verwijderd en het bleek een zeldzaam type kanker dat statistisch gezien grote kansen op herstel bood.

Andrija ging echter tegen de statistieken in (wat typisch was voor hem). Na 4 jaar werd tijdens een controle een aantal nieuwe longtumoren vastgesteld. Chirurgen vonden een aantal kleinere tumoren die ze niet konden verwijderen.
Met het vooruitzicht op nog meer operaties werd midden 2010 besloten om de volledige linkerlong te verwijderen.
Dit leek goed te gaan en Andrija kon alle activiteiten opnemen die het gereduceerde longvolume toestonden.
In oktober 2010 verslechterde zijn algemene conditie echter. De dokters aarzelden om chemotherapie op te starten gezien de hoge leeftijd van de patiënt en gezien de aarzeling van Andrija om voor zulke behandeling te kiezen.
In januari 2011 was hij er erg aan toe en in februari werd hij in het ziekenhuis opgenomen voor een chemo kuur. Wanneer ik vroeg hoe hij zich voelde antwoordde hij “todo el mundo me trata bien” (*2) een verwijzing naar een Spaanse taalcursus. Het drukte enerzijds zijn dankbaarheid uit aan alle mensen die hem omringden maar ook zijn twijfels over het nut van zijn behandeling.
We dachten toen dat hij nog maar enkele weken had maar toen zei hij – met heel wat moeite – ‘Wanneer je me volgende keer komt bezoeken in Calella, zullen we lamskoteletjes gaan eten in Mas Pau”.
Dat leek toen een erg optimistische uitspraak.

Maar hij herstelde en ging in juni en in augustus naar Spanje. De terugvlucht was al geboekt voor zondag 2 oktober zodat hij tijdig terug zou zijn voor zijn volgende behandeling in Antwerpen.
Ik bezocht Andrija rond 15 september. Hij was in goede doen en we gingen naar Mas Pau.
Ze hebben daar inderdaad heerlijke lamskoteletjes en Andrija genoot er ook van.
Het leek wel of hij zijn laatste belofte had vervuld. Na die dag verzwakte hij snel.
Er werd getwijfeld om een vroegere terugvlucht te boeken. Maandag 26 september werd hij opgenomen in het ziekenhuis van Palamos. Hij werd de volgende dag ontslagen met een voorschrift  van diuretica om de
zwellingen te verminderen.
Hij nam deze pillen niet en zijn toestand verslechterde van dag tot dag. Vrijdag belde Pavica me om te zorgen voor rechtstreeks transport van de luchthaven naar het ziekenhuis wanneer ze zondag zouden landen.
Zaterdagmorgen hadden zijn vrienden dergelijk transport geregeld maar zaterdagmiddag was het onzeker of Andrija zou kunnen reizen.
In de vroege avond werd hij opnieuw in het ziekenhuis van Palamos opgenomen. Hij kreeg diuretica intraveneus toegediend en dat leek snel te helpen.
“Todo el mundo me trata bien” (*2) zei hij.

Rond 11 uur ’s avonds belde hij zijn buren om te zeggen dat hij niet zou ontslagen worden vóór de vlucht van de volgende morgen. Dat waren waarschijnlijk zijn laatste woorden. Het plan was om een paar dagen later een andere vlucht te boeken.

Andrija hield er  waarschijnlijk geen rekening mee dat hij niet zo lang zou leven.
Helaas. Hij stierf in de ochtend van 2 oktober.
Hij stierf zonder zijn geliefden wat sowieso zijn keuze zou zijn geweest.

Andrija laat zijn vrouw Pavica, zijn zoon Miha, Margriet en hun kinderen Andreas, Lucas en Johanna achter.

Ik verontschuldig me bij zijn vele vrienden en familieleden dat ik dit in het Engels schrijf.
Het is onmogelijk voor mij om in het Hongaars, Duits, Kroatisch, Italiaans, Frans, Nederlands en Spaans (voeg waarschijnlijk ook Catalaans toe) te schrijven. De talen met wie hij met hen communiceerde.

Andrija werd gecremeerd op 4 oktober.
Op een latere datum wordt zijn as in zee uitgestrooid zodat ze zich in de Middellandse Zee kan verspreiden
en later over de hele wereld.

Correspondentieadres :

Pavica Luetic                                                                        miha.fuderer@12move.nl

Wielewaalstraat 22

2610 Antwerpen/Wilrijk

Belgium

(*1) : autarkisch : in de originele tekst “autarchic” bedoeld wordt waarschijnlijk “zelfstandig en zonder afhankelijk te zijn van nutsvoorzieningen”.

(*2) : todo el mundo me trata bien : Spaans voor “iedereen behandelt me goed”.